Trò chuyện cùng tân PGS Ngôn ngữ học Bách khoa 

Mái tóc lãng tử, nụ cười hiền hậu, giọng nói trầm ấm và phong thái cởi mở, hài hước, đó là những ấn tượng đầu tiên khi trò chuyện cùng thầy Nguyễn Việt Khoa, ứng viên duy nhất của Đại học Bách khoa Hà Nội đạt chuẩn chức danh PGS ngành Ngôn ngữ học năm 2025. Sau khi được bổ nhiệm, thầy sẽ chính thức trở thành PGS đầu tiên của Khoa Ngoại ngữ trong 25 năm gần đây - một cột mốc quan trọng không chỉ với cá nhân thầy Khoa mà còn đối với công tác đào tạo ngoại ngữ tại Đại học Bách khoa Hà Nội.

PGS. Nguyễn Việt Khoa sinh năm 1973, tốt nghiệp Đại học Tổng hợp Hà Nội (nay là ĐHQG Hà Nội), làm tiến sĩ tại Đại học Sussex, Vương quốc Anh. Năm 1997, thầy Khoa bắt đầu công tác tại Đại học Bách khoa Hà Nội, gắn bó với Bách khoa từ đó đến nay. 

Lý do Khoa Ngoại ngữ Bách khoa lâu nay chưa có giảng viên đạt chuẩn chức danh PGS

* Xin chúc mừng tân PGS. Nguyễn Việt Khoa! Cảm xúc đầu tiên của thầy khi biết mình đạt chuẩn chức danh PGS là gì?

- Tự hào và biết ơn! Tự hào vì những nỗ lực suốt thời gian dài đã được ghi nhận và biết ơn các thầy cô thế hệ trước, đồng nghiệp trong Khoa Ngoại ngữ và đặc biệt là Đại học Bách khoa Hà Nội đã trao cho tôi cơ hội để cống hiến, sát cánh cùng tôi trong suốt hành trình sự nghiệp. 

* Giờ nhìn lại quá trình xét duyệt hồ sơ đạt chuẩn chức danh PGS, thầy nhớ nhất điều gì? 

- Tôi cảm nhận quá trình xét duyệt hồ sơ diễn ra rất nghiêm túc, theo đúng các hướng dẫn của Hội đồng Giáo sư Nhà nước và các quy định trong Quyết định số 37/2018/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ.

Ngoài các tiêu chuẩn chung, ứng viên GS, PGS đủ điều kiện hồ sơ theo quy định sẽ trải qua 3 vòng xét duyệt: Vòng cơ sở, vòng ngành-liên ngành và vòng Nhà nước.

Với tôi - ứng viên PGS ngành Ngôn ngữ học, phải đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn về thâm niên giảng dạy, số giờ giảng theo quy định, chủ nhiệm đề tài khoa học, bài báo quốc tế trong danh mục Scopus/ISI, hướng dẫn học viên cao học… Tất cả đều được xem xét rất kỹ.

Khó nhất với tôi chắc là… thủ tục giấy tờ! (cười) Làm nghiên cứu thì tôi nhanh, nhưng gom - điền - rà hồ sơ thì đúng là một “vấn đề học thuật khác”!

* So với các đơn vị đào tạo khác trong Đại học, Khoa Ngoại ngữ đã rất lâu mới có giảng viên đạt chuẩn chức danh PGS, vậy lý do là gì, thưa thầy?

- Khoa Ngoại ngữ có đội ngũ rất tâm huyết và giỏi chuyên môn, nhưng số lượng cán bộ có học vị tiến sĩ còn khiêm tốn so với các đơn vị đào tạo lớn trong Đại học. Ngoài ra, lĩnh vực Ngôn ngữ học nói chung ít có ứng viên đạt chuẩn GS/PGS hơn các ngành khác. Ví dụ, năm nay tại vòng xét duyệt của Hội đồng Giáo sư Nhà nước, ngành Ngôn ngữ học chỉ có 12 ứng viên, trong khi ngành Công nghệ thông tin là 27, ngành Khoa học giáo dục là 31, ngành Cơ khí - Động lực là 44 và ngành Kinh tế có 134 ứng viên. 

Tôi cho rằng việc Khoa Ngoại ngữ có PGS đầu tiên sau 25 năm không phải là câu chuyện của cá nhân tôi mà là sự nỗ lực của cả tập thể với mục tiêu nâng tầm chất lượng đội ngũ cán bộ, giảng viên Ngoại ngữ Bách khoa đáp ứng các yêu cầu, nhiệm vụ mới, góp phần đóng góp vào sự phát triển của lĩnh vực nghiên cứu ngôn ngữ và ngành Ngôn ngữ học nước nhà.
 

“Tôi yêu Bách khoa và Bách khoa yêu tôi!”

* Đạt chuẩn PGS có ý nghĩa như thế nào với thầy trên hành trình gắn bó với Bách khoa gần 30 năm qua?

- Đơn giản lắm: Đó là minh chứng của tình yêu và sự bền bỉ!

Khi ai đó hỏi tôi về tình cảm với Bách khoa, câu tôi luôn nói là: Tôi yêu Bách khoa và Bách khoa yêu tôi! 

Gần 30 năm ở Bách khoa không chỉ là công việc, mà còn là “địa chỉ thường trú” duy nhất trên hành trình sự nghiệp của tôi. Mọi thành công mà tôi đạt được đều có sự hỗ trợ vô cùng to lớn của các thầy, cô thế hệ trước, của anh chị em đồng nghiệp trong Khoa và trên hết là của Đại học Bách khoa Hà Nội. 

Đạt được thành tựu quý giá ở nơi mình cống hiến cả cuộc đời là điều rất đáng trân trọng. Ở cương vị mới, tôi cảm thấy mình càng phải có trách nhiệm với Khoa, với Đại học hơn. 

* Vậy mục tiêu thầy đặt ra cho chặng đường sắp tới là gì?

- Với tôi, Khoa Ngoại ngữ là “Home” và đã là nhà thì mình có trách nhiệm “giữ lửa” suốt đời. Tôi đặt ra nhiệm vụ cho mình phải đồng hành tích cực và hiệu quả với Khoa Ngoại ngữ trong 3 mảng: 

(1) Phát triển các chương trình đào tạo, mở các ngành đào tạo sau đại học;

(2) Phát triển chất lượng đội ngũ sao cho giảng viên có trình độ TS ở Khoa Ngoại ngữ trở nên đông đảo và số PGS không chỉ là con số 1;

(3) Đồng hành cùng Nhà trường trong các công tác về ngoại ngữ nói riêng và ngôn ngữ nói chung.

Cách dạy học đặc biệt của thầy giáo hay thử sinh viên!

* Sinh viên Ngoại ngữ thường ‘kháo’ nhau: “Thầy Khoa hay thử sinh viên lắm, lơ là là ‘dính bẫy’ ngay!”, có đúng không thưa thầy?

- Có lẽ đó cũng là một thành công của tôi khi để lại ấn tượng đặc biệt cho sinh viên. (Cười)

Đúng là tôi hay thử các bạn, lấy nhiều ví dụ để sinh viên nhận thức phải hiểu sâu ngoại ngữ trong thế giới của mình. 

Đơn cử như câu “There are many buses in the computer system”, nếu chỉ biết “bus” là xe buýt thì… nhầm to! Câu đó dịch đúng phải là “Có rất nhiều loại đường truyền trong hệ thống máy tính”. Hay như câu “There are two tanks on the roof of the building” không thể dịch thành “Có hai xe tăng trên nóc nhà”, mà trong cơ khí, “tank” phải dịch là “bể/thùng chứa”.
 

* Liệu đó có phải là “bí kíp” để thầy giúp sinh viên Bách khoa học ngoại ngữ hiệu quả?

- Tôi cho rằng lấy những ví dụ gần gũi sẽ giúp sinh viên sẽ ghi nhớ lâu hơn!

Thực tế việc học ngoại ngữ sao cho hiệu quả là vấn đề đau đầu đối với rất nhiều người. Không có một phương pháp nào hiệu quả nếu người học không nỗ lực. Do vậy, người học phải đặt sang một bên quan niệm ngoại ngữ là môn học, mà hãy coi ngoại ngữ là “cơm ăn nước uống hàng ngày”. 

Phương pháp học hiện nay có rất nhiều, đặc biệt trong thời đại phát triến công nghệ và AI. Giảng viên ngoại ngữ là ngươì nắm chắc các phương pháp học, sẽ truyền đạt các phương pháp này tới người học. Người học sẽ tự tìm ra những phương pháp học hiệu quả, phù hợp nhất với mình. 

Việc cả thầy và trò cùng nhau tìm ra phương pháp học đúng đắn, cá nhân hoá việc học ngoại ngữ sẽ góp phần đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học, theo đúng tinh thần Đề án “Đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học giai đoạn 2025 - 2035, tầm nhìn đến năm 2045” (Quyết định số 2371/QĐ-TTg).

“Ngày nào được làm việc là ngày đẹp nhất”

* Tò mò muốn hỏi những năm gần đây thầy nghiên cứu gì? Trong suy nghĩ của người “ngoại đạo” , có lẽ giảng viên ngoại ngữ thì nghiên cứu sâu về ngôn ngữ đúng không, thưa thầy?

- Cũng không hẳn đâu nhé!

Hướng nghiên cứu đầu tiên tôi đang theo đuổi là Danh xưng học. 

Nói đơn giản là nghiên cứu về tên riêng. Như “Đại học Bách khoa Hà Nội”: Vì sao “Bách” viết hoa mà “khoa” lại viết thường? Tên gọi ấy mang lịch sử, ký ức tập thể nào?

Luận án Tiến sĩ của tôi năm 2010 là nghiên cứu tên riêng của người Anh và người Việt đã mở ra cho tôi cả một thế giới. Đến giờ đó vẫn là nền tảng cho các nghiên cứu sau này của tôi. 

Hướng nghiên cứu thứ hai của tôi là về Giáo dục ngôn ngữ với trọng tâm là phương pháp và công cụ học tập ngoại ngữ.

Đến nay, tôi đã tự tìm tòi, thu thập cơ sở dữ liệu, lập trình 3 bộ từ điển: VIETTIEN Dictionary cho hệ điều hành macOS, Kadict cho Android và gần đây là Trungka - từ điển song ngữ Trung - Việt cho Android.
 

* Ít ai nghĩ một giảng viên ngoại ngữ lại… tự lập trình để viết từ điển điện tử. Điều gì đã khiến thầy theo đuổi hướng đi rất đặc biệt này?

- Vì tôi… đam mê cả hai! Mê sự kỳ diệu của ngôn ngữ và mê sự sáng tạo của công nghệ, nên tôi tự học lập trình, viết bằng ngôn ngữ Java, tự xây dựng cơ sở dữ liệu. 

Từ điển Trungka mới nhất có đến 80.000 mục từ Trung – Việt, hơn 100.000 mục từ Việt – Trung, trong đó có khoảng 15.000 từ về khoa học, kỹ thuật và công nghệ.

* Trong thời gian tới, thầy sẽ phát triển các nghiên cứu của mình như thế nào? 

- Tôi sẽ đẩy mạnh các nghiên cứu về Danh xưng học và Giáo dục ngôn ngữ, đáp ứng các yêu cầu ngày càng cao của đổi mới sáng tạo và xã hội số.

Với tôi, nghiên cứu là niềm vui rất giản dị. Đó là cách tôi thấy mình tạo ra giá trị và cũng là cách tôi biết ơn cuộc đời, biết ơn Đại học Bách khoa Hà Nội.

Ngày nào còn tôi được làm việc, được nghiên cứu, ngày đó là ngày đẹp nhất!

* Xin cảm ơn thầy về cuộc trò chuyện đầy cảm hứng!