Trái tim, khối óc người Bách khoa chung tay bảo vệ đất nước

Được thành lập năm 1956, từ yêu cầu lịch sử về tự chủ đào tạo kỹ sư công nghiệp cho công cuộc đấu tranh thống nhất đất nước và xây dựng CNXH, với truyền thống hơn 68 năm hình thành, xây dựng và phát triển, Đại học Bách khoa Hà Nội đã có nhiều cống hiến, đóng góp công sức, trí tuệ cho sự nghiệp bảo vệ đất nước.

Xếp bút nghiên lên đường chiến đấu

Một điểm nhấn trong chặng đường phát triển của Đại học Bách khoa Hà Nội là sự kết nối với Quân đội nhân dân Việt Nam.

Giám đốc đầu tiên của Bách khoa Hà Nội là Thiếu tướng, GS.VS. Trần Đại Nghĩa, người có vai trò chủ chốt xây dựng ngành công nghiệp quốc phòng của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa từ thuở ban đầu. Trong QĐND Việt Nam, Thiếu tướng, GS.VS. Trần Đại Nghĩa đã từng đảm nhận vai trò Cục trưởng Cục quân giới, Phó Chủ nhiệm Tổng cục Kỹ thuật (Bộ Quốc phòng), Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nước (nay là Bộ Khoa học và Công nghệ).

Hiệu trưởng tiếp theo của Bách khoa Hà Nội là GS. Tạ Quang Bửu, người từng giữ vai trò Thứ trưởng, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, sau là Bộ trưởng Bộ ĐH và THCN. Đặc biệt, GS. Tạ Quang Bửu là người được phân công, đại diện phái đoàn nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ký kết văn kiện Hiệp định Geneve 1954.

Kế nhiệm GS. Tạ Quang Bửu là Hiệu trưởng Hoàng Xuân Tùy, người từng giữ vai trò Trưởng Ban Tuyên huấn Mặt trận Điện Biên Phủ, Chủ nhiệm Báo QĐND, phụ trách công tác thông tin tuyên truyền trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp.

Ngoài ra, trong hai cuộc kháng chiến giành độc lập và thống nhất đất nước, cùng với các cuộc chiến đấu bảo vệ chủ quyền và làm nghĩa vụ quốc tế, gần 3.000 cán bộ và sinh viên Đại học Bách khoa Hà Nội nghe theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc đã xếp bút nghiên lên đường chiến đấu và bảo vệ Tổ quốc, chiến đấu ở những chiến trường ác liệt nhất: Đường 9 - Khe Sanh, Thành cổ Quảng Trị, chiến dịch Tây Nguyên, chiến dịch Hồ Chí Minh giải phóng Miền Nam. Trong đó, có những tấm gương tiêu biểu như: Anh hùng LLVT (Công binh) Bùi Ngọc Dương (CSV ngành Cầu đường) và Anh hùng LLVT (Pháo binh) Trần Thanh Hải (CSV ngành Vô tuyến).

Đặc biệt, có hàng trăm cán bộ và sinh viên Đại học Bách khoa Hà Nội tham gia chiến đấu trong các binh chủng Tên lửa, Pháo binh, Không quân, Ra đa và các đơn vị kỹ thuật của Quân chủng PK-KQ. Trong đó có những tấm gương tiêu biểu như Anh hùng LLVT (Không quân) Nguyễn Tiến Sâm, sau này trở thành Tham mưu trưởng Quân chủng Không quân và Cục trưởng Cục Hàng không dân dụng Việt Nam. Đặc biệt là gương dũng cảm hy sinh của Anh hùng LLVT (Không quân) Vũ Xuân Thiều (CSV ngành Vô tuyến), để hạ pháo đài bay B52, bảo vệ bầu trời Thủ đô năm 1972.
 

Dấu ấn trí tuệ - lòng dũng cảm của người Bách khoa

Trong công cuộc bảo vệ Tổ quốc, những công trình khoa học của cán bộ, sinh viên Bách khoa đã tô đậm thêm dấu ấn trí tuệ - lòng dũng cảm của người Bách khoa.

Đại tá Nguyễn Hữu Toàn – Phó Chủ nhiệm Chính trị Quân chủng Phòng không – Không quân nhận định: Những người lính đã mang theo “Trí tuệ Bách khoa” vào trong các trận chiến đấu khốc liệt với các công trình khoa học như: “Vạch nhiễu tìm thù” – Bắn rơi pháo đài bay B52; “Chọc mù mắt hung thần AC130”; “Vô hiệu hóa tên lửa Sơrai”..., chiến đấu anh dũng, góp phần quan trọng làm nên Chiến thắng “Hà Nội – Điện Biên Phủ trên không 1972”.

Năm 1972, “Tổ GK1” gồm một số nhà giáo của Bách khoa Hà Nội đã thực hiện xuất sắc nhiệm vụ được giao là nghiên cứu cơ bản để rà phá có hiệu quả các loại thủy lôi và bom từ trường thông minh. Với thành tựu này, Tổ GK1 nhận Giải thưởng Hồ Chí Minh, các Huân chương Chiến công hàng hải cho tập thể và 6 Huân chương Chiến công, trong đó có hai Huân chương hạng Nhì và 4 Huân chương Lao động hạng Ba, đặt nền móng cho việc xây dựng nền công nghệ cơ khí chính xác của Việt Nam.

Ngoài ra, có thể kể đến các công trình nghiên cứu vang danh người Bách khoa, như: Đèn rùa cho xe ô tô vượt Trường Sơn, tránh máy bay Mỹ; Xe phá bom từ trường; Nghiên cứu lực rung của hạt nổ đạn pháo, làm tăng hiệu quả tiêu diệt sinh lực địch trên chiến trường; Kết hợp với quân đội nghiên cứu thiết kế phương án, quy trình lắp đặt, vận hành và bảo quản hệ thống đường ống dẫn dầu để đưa xăng dầu từ miền Bắc vượt Trường Sơn, phục vụ cho chiến đấu ở quy mô lớn; Chế tạo van, khớp nối đường ống dẫn xăng dầu bằng bạc graphít; Phục hồi 4 hệ thống thông tin vi ba của Đài Phát thanh Tiếng nói Việt Nam;...

ĐHBK Hà Nội còn liên hệ, phối hợp chặt chẽ về đào tạo và NCKH để thực hiện nhiệm vụ QPAN. Năm 1966, phân hiệu 2 của Đại học Bách khoa đã được thành lập, để trở thành Đại học Kỹ thuật quân sự (nay là Học viện Kỹ thuật quân sự) vào năm 1968.

Từ năm 1975 đến nay, hoạt động NCKH và CGCN của Đại học Bách khoa Hà Nội phát triển cả về bề rộng lẫn chiều sâu, đóng góp vào công cuộc bảo vệ và xây dựng đất nước.

Năm 2006, nhân kỷ niệm 50 năm Ngày Thành lập trường, ghi nhớ những đóng góp của các thế hệ cán bộ và sinh viên lên đường nhập ngũ vì sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc, lãnh đạo Đại học Bách khoa Hà Nội quyết định xây Tượng đài “Cán bộ và sinh viên xếp bút nghiên lên đường bảo vệ Tổ quốc” trong khuôn viên Nhà trường. Phía trước Tượng đài được Đại tướng Võ Nguyên Giáp ghi lời tựa: “Tổ quốc ghi công lớp lớp thầy giáo, sinh viên đã xếp bút nghiên lên đường chiến đấu và đóng góp xứng đáng vào chiến thắng của dân tộc. Tinh thần yêu nước mãi mãi là ngọn lửa soi sáng các thế hệ thanh niên Việt Nam trong sự nghiệp phát triển đất nước, trở thành quốc gia giàu mạnh, hòa bình và hạnh phúc”.

Hàng tuần, sinh viên Bách khoa có một buổi lễ chào cờ đầu tuần ở ngay trước Tượng đài, khắc ghi một thời máu lửa hào hùng, gác bút nghiên lên đường, cống hiến sức lực, trí tuệ bảo vệ Tổ quốc Việt Nam của bao thế hệ người Bách khoa dũng cảm.

Năm 2024, Đại học Bách khoa Hà Nội và Tổng Cục Công nghiệp quốc phòng (Bộ Quốc phòng) ký kết Thỏa thuận hợp tác với các nội dung: Đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực KHKT và CN chất lượng cao trên một số lĩnh vực như CN vật liệu, CN xử lý bề mặt các chi tiết cơ khí, gia công áp lực các chi tiết đặc thù, điện - điện tử, điều khiển tự động, trí tuệ nhân tạo, hàng không vũ trụ, thiết bị bay không người lái, chuyển đổi số....
 

* Năm 2000: Đại học Bách khoa Hà Nội là trường đại học đầu tiên trong cả nước được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động trong thời kỳ đổi mới;  * Năm 2001: Nhân dịp Kỷ niệm 45 năm thành lập, Đại học Bách khoa Hà Nội vinh dự được Nhà nước trao tặng Huân chương Hồ Chí Minh. * Năm 2006: Đại học Bách khoa Hà Nội vinh dự đón nhận danh hiệu Anh hùng LLVTND;