Trí tuệ Bách khoa góp phần xây dựng đất nước

Từ năm 1958 - 1962, Đại học Bách khoa Hà Nội vinh dự 3 lần được đón Chủ tịch Hồ Chí Minh về thăm. Bác căn dặn thầy - trò Nhà trường: “Giáo dục phải kết hợp với lao động sản xuất, lý luận phải gắn liền với thực tiễn, học phải đi đôi với hành, nhà trường phải gắn liền với xã hội”. Thực hiện lời dạy của Bác, người Bách khoa quyết tâm dạy tốt, học tốt, khắc phục khó khăn của những năm đầu hòa bình lập lại, hăng say NCKH phục vụ phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc.

Những năm kháng chiến chống Mỹ, Đại học Bách khoa Hà Nội là một trong những cái nôi khởi đầu phong trào “Ba sẵn sàng”. Đến giai đoạn đất nước hòa bình, đổi mới và phát triển, trong mọi lĩnh vực đều có đóng góp quan trọng của người Bách khoa. Cùng điểm lại một số đề tài, kết quả nghiên cứu “made by Bách khoa” có ảnh hưởng lớn đến tiến trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Thầy giáo Bách khoa góp phần tạo kỳ tích ngành Điện Việt Nam

Đầu năm 1992, tình hình thiếu điện ở miền Trung và miền Nam trở nên nghiêm trọng. Ở miền Bắc, các tổ máy Nhà máy Thuỷ điện Hoà Bình lần lượt được đưa vào vận hành, thừa điện phải xả bớt nước. Lãnh đạo Đảng và Nhà nước đồng ý khởi công dự án xây dựng đường dây 500kV để cấp điện cho miền Trung và miền Nam.

GS.VS.TSKH Trần Đình Long - Nguyên Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Bách khoa Hà Nội - được giao nhiệm vụ làm cố vấn kỹ thuật cho Bộ Năng lượng (nay là Bộ Công thương) thực hiện dự án này. Với vai trò kiến trúc sư trưởng của đường dây 500kV, GS. Trần Đình Long đã có những phân tích cặn kẽ về việc xử lý chênh lệch ¼ bước sóng bằng 5 trạm bù đặt dọc đường dây, mở “nút thắt” để dự án được đồng thuận về mặt kỹ thuật.

19 giờ 16 phút ngày 27/5/1994, theo lệnh của Thủ tướng Võ Văn Kiệt, hệ thống truyền tải điện 500kV đã được hòa thành công tại trạm biến áp 500kV Đà Nẵng, nối liền hai hệ thống điện Bắc - Nam, đánh dấu một kỷ nguyên mới, thống nhất hệ thống điện toàn quốc, cũng là thời khắc thầy giáo Bách khoa cảm nhận được giá trị từ NCKH của mình đã đóng góp cho đất nước. Đồng thời, từ công trình này, năng lực đội ngũ cán bộ kỹ thuật của Việt Nam đã được nâng lên một bước.

Dấu ấn người Bách khoa tại những công trình thủy điện trọng điểm quốc gia

Theo đề nghị của Uỷ ban Kế hoạch Nhà nước (nay là Bộ Kế hoạch và Đầu tư), trong thời gian 6 tháng cuối năm 1992, GS. NGND. Hà Học Trạc - Nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Bách khoa Hà Nội - đã chủ trì phản biện luận chứng kinh tế - kỹ thuật dự án đầu tư xây dựng công trình Thuỷ điện Yaly trên sông Sê San (Gia Lai). Tham gia hoạt động này có 26 nhà khoa học thuộc Liên hiệp các Hội và Khoa học kỹ thuật Việt Nam (VUSTA). Dưới sự dẫn dắt của GS. Hà Học Trạc, ý kiến phản biện của VUSTA đã được Hội đồng Thẩm định Nhà nước các dự án đầu tư chấp nhận. 
 

Đến năm 1993, GS. Hà Học Trạc tiếp tục được lãnh đạo Đảng, Nhà nước tin tưởng giao nhiệm vụ chủ trì công tác phản biện suốt 10 năm (1993 – 2003) đối với 6 bộ hồ sơ chuẩn bị đầu tư xây dựng công trình Thuỷ điện Sơn La trên sông Đà.

Các nhà khoa học của Viện Khoa học và Công nghệ Nhiệt - Lạnh (nay thuộc Trường Cơ Khí, Đại học Bách khoa Hà Nội) cũng đã đóng góp mạnh mẽ cho ngành thủy điện nước nhà với công trình giàn làm mát cho máy phát điện của Nhà máy Thủy điện Yaly, Thủy điện Sông Đà, Thủy điện Trị An... Cán bộ, giảng viên, sinh viên Đại học Bách khoa Hà Nội đã góp phần giải quyết những trăn trở, thách thức lớn của đất nước trong thời kỳ đổi mới.

Công nghệ mạ xoa “made in Việt Nam” đầu tiên

Để phục hồi các máy cũ, trong khuôn khổ đề tài cấp Nhà nước KC.05.21 giai đoạn 2001-2005, các nhà nghiên cứu Viện Cơ khí - Trường Đại học Bách khoa Hà Nội (nay là Trường Cơ khí - Đại học Bách khoa Hà Nội) đã thiết kế và chế tạo thành công hệ thiết bị phục vụ cho công nghệ mạ xoa ứng dụng trong việc phục hồi các chi tiết máy cũ bị mài mòn do hoạt động hoặc ảnh hưởng bởi khí hậu, thời tiết.

Với công nghệ này, có thể đắp kim loại, mạ lại tại chỗ cho các chi tiết máy bị mài mòn. Hệ thống thiết bị có kết cấu gọn nhẹ, dễ dàng vận chuyển tới cơ sở sản xuất - nơi có máy móc cũ cần được phục hồi. Khi mạ, chi tiết sẽ được làm sạch bằng dung dịch hoá chất rồi được lắp lên khuôn gá nếu cần. Bút xoa được nối với cực dương của bộ nguồn và chi tiết được nối với cực âm. Dung dịch muối kim loại được cấp liên tục cho bút. Dưới tác dụng của dòng điện một chiều, các ion kim loại sẽ chạy đến bề mặt chi tiết và bám dính vào đó.

Đề tài đã được đánh giá là công trình NCKH có giá trị thực tiễn lớn. Với kết quả nghiên cứu này, Việt Nam đã có thể chủ động xây dựng công nghệ phục vụ mạ xoa và một phần dung dịch mạ xoa, tiến tới chuyển giao công nghệ và thiết bị mạ xoa cho các cơ sở sản xuất.

Đây là lần đầu tiên Việt Nam xây dựng cho mình công nghệ mạ xoa thỏa mãn những yêu cầu kỹ thuật khắt khe nhất. Đề tài đã được Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ trao bằng khen, chứng nhận là kết quả nổi bật trong NCKH và phát triển công nghệ giai đoạn 2001 - 2005.
 

Kế thừa, phát huy những thành tựu, nền tảng nghiên cứu của thế hệ người Bách khoa đi trước, giai đoạn 2018 - 2025 và định hướng 2030, Nhà trường đề ra 4 hướng nghiên cứu được ưu tiên phát triển gồm: Công nghệ dữ liệu và hệ thống thông minh; Năng lượng và môi trường bền vững; Vật liệu mới; Khoa học và Công nghệ sức khỏe. Trong đó, đặc biệt tập trung vào các đề tài hướng tới Netzero, liên quan đến AI, vi mạch bán dẫn,... Trong giai đoạn phát triển tiếp theo, Đại học Bách khoa Hà Nội tiếp tục nâng cao năng lực nghiên cứu, tăng cường phát triển hệ thống phòng thí nghiệm liên ngành, đầu tư cho nhóm nghiên cứu mạnh để giải quyết các mục tiêu phát triển bền vững của quốc gia.   Đại học Bách khoa Hà Nội đặt mục tiêu trở thành một trung tâm đào tạo tài năng, nghiên cứu và ĐMST xuất sắc, đứng đầu trong nước, là hạt nhân mạng lưới cơ sở giáo dục đại học trọng điểm về khoa học công nghệ; với nòng cốt là kỹ thuật và công nghệ, thu hút đầu tư và phát triển công nghệ cao tạo động lực quan trọng cho phát triển Thủ đô Hà Nội, Đồng bằng sông Hồng và cả nước. Theo lời Bác Hồ dạy, người Bách khoa Trách nhiệm - Sáng tạo - Chính trực - Xuất sắc quyết tâm làm tốt công tác dạy và học, không ngừng nghiên cứu ra những sản phẩm khoa học và công nghệ đột phá, nâng cao vị thế, uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế, góp phần phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc!