Trò chuyện với Người Bách khoa đồng hành cùng học sinh trên bước đường định hướng tương lai

360° TƯ VẤN TUYỂN SINH, HƯỚNG NGHIỆP ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI - KỲ 3

Mới đây, Ban biên tập báo Tuổi Trẻ đã trao tặng PGS. Nguyễn Phong Điền - Phó Hiệu trưởng Thường trực Đại học Bách khoa Hà Nội - giải thưởng "Bạn đồng hành quanh tôi" để tri ân thầy - 1 trong 4 thầy/cô giáo - có nhiều đóng góp cho chương trình tư vấn, tuyển sinh, hướng nghiệp của báo 20 năm qua.

Lắng nghe chia sẻ của thầy về những chuyến đi tư vấn tuyển sinh, hướng nghiệp cho học sinh vùng sâu, vùng xa; những trăn trở của thầy để làm sao công tác tư vấn tuyển sinh, hướng nghiệp cho học sinh được hiệu quả nhất, để tuyển sinh không chỉ cho Đại học Bách khoa Hà Nội mà nhìn rộng hơn là tuyển sinh cho cả khối ngành kỹ thuật, công nghệ của Việt Nam… mới thấy hết ý nghĩa danh hiệu Bạn đồng hành mà thầy vừa nhận được – thầy đúng là một người bạn chân thành lắng nghe, chia sẻ của học sinh THPT.

Câu hỏi thường trực của học sinh khi được tư vấn tuyển sinh, hướng nghiệp

- Gắn bó với công tác đào tạo, tư vấn tuyển sinh hướng nghiệp cho học sinh THPT trước ngưỡng cửa lựa chọn ngành nghề, hướng đi tương lai, bên cạnh việc trả lời câu hỏi của học sinh, thầy có suy nghĩ, đồng cảm gì trước những trăn trở của thế hệ tương lai về nghề nghiệp?

* Tư vấn tuyển sinh là một nhu cầu rất lớn của học sinh phổ thông. Là người tham gia công tác tư vấn tuyển sinh ở các địa phương và các chương trình trong rất nhiều năm, qua khá nhiều thời kỳ thay đổi chính sách tuyển sinh:

Từ thời kỳ các kỳ thi 3 chung, kết thúc vào năm 2014 cho đến kỳ thi THPT QG, sau này là kỳ thi tốt nghiệp THPT, tôi thấy rằng nhu cầu tư vấn chọn ngành/nghề và xét tuyển các trường ĐH luôn là điều quan tâm của các học sinh cuối cấp. Đây là nhu cầu hợp lý và chính đáng của các em. Không chỉ riêng các em mà phụ huynh cũng rất quan tâm đến việc này. Các em cần biết năng lực, sở trường, sở thích của mình thì vào lĩnh vực nào là phù hợp, trường nào vừa sức với năng lực của các em.

Quá trình tư vấn tuyển sinh như vậy đòi hỏi yêu cầu ngày càng cao từ phía thí sinh. Do đó, những người làm tổ chức công tác tuyển sinh cũng phải nâng cao trình độ nghiệp vụ cũng như hiểu biết chung về công tác tuyển sinh, ngành/ nghề.

- Có ý kiến cho rằng tư vấn tuyển sinh, hướng nghiệp cho học sinh cũng là một cách để đo lường các chính sách, sức hút tuyển sinh của nhà trường. Việc tư vấn này không chỉ là cho đi, cung cấp các kiến thức mà chính nhà trường cũng nhận lại được không ít. Thực tế, có phải vậy không, thưa thầy?

* Nếu một trường nào đó – Bách khoa Hà Nội nói riêng và hệ thống giáo dục đại học nói chung – nhận được sự quan tâm lớn của thí sinh, thể hiện qua các sự kiện tư vấn tư vấn tuyển sinh trong Nam ngoài Bắc, rõ ràng là trường đó có sức thu hút lớn. Đi sâu hơn, chi tiết hơn, cụ thể về các ngành đào tạo, những ngành nào thu hút sự quan tâm của thí sinh thường là các ngành hot – những ngành có độ cạnh tranh cao và thí sinh, xã hội nhận thấy có cơ hội việc làm sau tốt nghiệp.

Đó là dấu hiệu cho thấy rằng mùa tuyển sinh này thí sinh tham gia vào các ngành, chương trình đào tạo có màu sắc đậm nhạt ở bức tranh chung như thế nào, qua đó tăng cường tuyển sinh cho những ngành nào kém thu hút, cân bằng nguồn nhân lực cho sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, giúp thí sinh hiểu rõ về ngành/nghề, tạo điều kiện cho các em hiểu sâu thêm – đặc biệt là yếu tố liên quan đến câu hỏi thường trực của thí sinh: Mình có phù hợp ngành đào tạo này không? Và cũng cần đào sâu thêm triển vọng nghề nghiệp sau khi ra trường.

Thông qua các buổi tư vấn tuyển sinh, nhà trường có thể nhìn nhận điểm đó để tăng cường công tác truyền thông tuyển sinh và tư vấn hướng nghiệp đối với các ngành. Về chính sách của nhà trường thì còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố, không chỉ vì mỗi sự quan tâm đó mà làm thay đổi chính sách!

Khi học sinh xếp hàng cầm sổ xin chữ ký thầy/cô giáo như xin chữ ký sao showbiz

- Được biết Đại học Bách khoa Hà Nội có chương trình “Trải nghiệm đại học” dành cho học sinh THPT, đây có phải là một hình thức tư vấn tuyển sinh, hướng nghiệp của Bách khoa không, thưa thầy? Hiện nhà trường có những hình thức tư vấn tuyển sinh, hướng nghiệp như thế nào cho học sinh?

* Tư vấn tuyển sinh rất khó ở chỗ một người rất khó có thể trả lời hết tất cả các câu hỏi. Như các chuyên viên tư vấn họ nắm rất chắc về quy chế tuyển sinh, phương thức tuyển sinh, nhưng câu hỏi chuyên sâu về ngành/nghề nào đó thường thì không trả lời được một cách xác đáng, mà phải là các chuyên gia trong lĩnh vực đó.

Do đó, Đại học Bách khoa Hà Nội triển khai một cách đa dạng các hình thức tư vấn, không chỉ về phương thức tuyển sinh và cách lựa chọn phương thức nào phù hợp để tăng khả năng đỗ vào trường mà còn định hướng cho các em về nghề nghiệp chuyên sâu, để các em lựa chọn.

Chúng tôi đa dạng hóa các hoạt động như “Một ngày là sinh viên Bách khoa” trước đây, bây giờ là “Trải nghiệm đại học”, tổ chức các đoàn tham quan, trải nghiệm các ngành học. Ngoài ra, tại các sự kiện của báo Tuổi trẻ, tổ chức quy mô quốc gia, Bách khoa cũng tổ chức một không gian riêng cho các đơn vị chuyên môn, cử các chuyên gia đến, tư vấn chuyên sâu cho học sinh…

- Thầy tham gia nhiều đoàn công tác tư vấn tuyển sinh, hướng nghiệp do báo Tuổi trẻ tổ chức đến các địa phương. Thầy có thể chia sẻ một kỷ niệm về tư vấn tuyển sinh, hướng nghiệp mà mỗi khi nhớ lại, thầy thấy rất hạnh phúc...

* Tôi rất nhớ những năm 2015, 2016, 2017, bắt đầu đoàn của báo Tuổi trẻ đi tư vấn tuyển sinh ở các vùng, xuất phát từ Nghệ An, rồi ra Thanh Hóa. Đặc biệt những chuyến đi đầu tiên, chúng tôi nhìn thấy sự khao khát thông tin, khao khát được gặp trực tiếp các thầy/cô để đặt câu hỏi của học sinh.

Một sự kiện tôi rất ngạc nhiên và xúc động là khi đón đoàn chuyên gia, các thầy/cô giáo, các em học sinh lớp 12 còn cầm theo một cuốn sổ xin chữ ký của các thầy/cô như các ngôi sao. Hành động đấy cho thấy các học sinh mong đợi chuyên gia như thế nào, khát khao được thầy/cô giúp giải tỏa những thắc mắc. Đó là sự kiện đáng nhớ.

Trong các buổi tư vấn tập trung như vậy, đầu tiên luôn có một buổi tư vấn về quy chế và phương thức tuyển sinh chung của các trường, sau đó phân ra thành các lĩnh vực khác nhau, tư vấn riêng từng học sinh. Những năm đó, thời gian tư vấn riêng thường không đủ. Các em luôn muốn hỏi trực tiếp những vấn đề của cá nhân các em, nhu cầu của học sinh cần tư vấn, cung cấp thông tin là rất lớn.

Hiện tư vấn tuyển sinh có sự phát triển của các kênh trực tuyến, có sự tham gia đông đảo của các đơn vị chuyên môn Bách khoa Hà Nội, đó là kênh thông tin giúp giải tỏa cho học sinh, giúp các em tiếp cận nhanh hơn thông tin tuyển sinh.

Đại học Bách khoa Hà Nội nâng công tác tư vấn tuyển sinh, hướng nghiệp lên tầm cao mới

Thầy nhận xét gì về những giảng viên Bách khoa Hà Nội đầy trách nhiệm, tinh thần “tất cả vì người học” khi nhiệt tình tư vấn cho học sinh, cho dù các em cuối cùng không vào học Bách khoa, nhưng chỉ cần thích học ngành kỹ thuật, công nghệ đã là một niềm hạnh phúc của người tư vấn rồi? Và với đội ngũ đó, nội lực đó, theo thầy, vai trò của Đại học Bách khoa Hà Nội trong bức tranh tư vấn tuyển sinh chung của giáo dục đại học Việt Nam là như thế nào?

Việc mỗi giảng viên Bách khoa Hà Nội đều coi việc tư vấn tuyển sinh, hướng nghiệp là trách nhiệm, là nhiệm vụ của mình, ai có nhu cầu là họ tư vấn, không phải chuyên môn sâu thì tìm cách kết nối đồng nghiệp để có thể trả lời thắc mắc của học sinh là một điều lãnh đạo Đại học Bách khoa rất tự hào.

Hiện nay tinh thần tư vấn tuyển sinh, hướng nghiệp cho thí sinh từ phía cán bộ giảng dạy Bách khoa đã rất cao, có tính chia sẻ, tương hỗ, với mục tiêu đáp ứng tốt nhất nhu cầu tìm hiểu thông tin của học sinh. Có nhiều tấm gương của các thầy/cô hết sức tận tình, họ ý thức được một điều chỉ khi nào thí sinh với năng lực học tập tốt cảm thấy rằng học ngành phù hợp với năng lực bản thân thì mới là hoàn thành nhiệm vụ!

Thậm chí ngành đó còn được các thầy/cô tư vấn một cách kỹ lưỡng, phù hợp thị trường lao động sau khi ra trường (nếu phù hợp với truyền thống của gia đình thì càng tuyệt vời)! Những tư vấn hiệu quả đó của các thầy/cô giáo thực sự là động lực cho các em có thể hoàn thành chương trình học tập và thành công trong quá trình học tập tại Đại học Bách khoa Hà Nội.

Đại học Bách khoa Hà Nội đóng một vai trò khá lớn trong bức tranh chung về tư vấn tuyển sinh, hướng nghiệp của giáo dục ĐH Việt Nam. Các sự kiện tư vấn, tuyển sinh lớn ở phía Bắc, Bách khoa luôn tham gia. Có một sự kiện hàng năm là Open day được tổ chức truyền thống ở Bách khoa trong rất nhiều năm, Bách khoa hỗ trợ cơ sở vật chất và các công tác tổ chức khác để 100 trường ĐH ở khu vực miền Bắc tham gia với những quầy tư vấn trực tiếp và các kênh tư vấn gián tiếp thông qua trực tuyến được trôi chảy.

Vai trò tư vấn của Bách khoa rất quan trọng. Bách khoa Hà Nội có một loạt chương trình đào tạo hot hiện nay, rất phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế xã hội như: CNTT, Điện – Điện tử, các lĩnh vực Cơ điện tử… Nguồn nhân lực chất lượng cao của Bách khoa đào tạo ra đóng góp rất nhiều vào phát triển CNH của đất nước. Theo đó, vai trò của tư vấn hướng nghiệp cũng cũng có một vị trí tương xứng trong cộng đồng giáo dục đại học Việt Nam.

- Trong thời gian tới, khi công nghệ phát triển hơn, nhiều kênh thông tin, kết nối với học sinh hơn, công tác tư vấn tuyển sinh, hướng nghiệp của Đại học Bách khoa sẽ có những điểm gì khác không, thưa thầy?

* Công tác tư vấn tuyển sinh, hướng nghiệp của Bách khoa Hà Nội đang dần đổi mới. Đối với công tác tuyển sinh nói chung, yếu tố giữ ổn định là rất quan trọng vì thí sinh cần có thời gian nhất định để ôn tập kiến thức cho một kỳ thi tuyển sinh: Kỳ thi THPT hay các kỳ thi riêng của các trường, như Bách khoa Hà Nội là Kỳ thi đánh giá tư duy.

Song song với đó, công tác truyền thông về tuyển sinh và tư vấn hướng nghiệp cũng cần đổi mới trền nền tảng số. Mấy năm trở lại đây, Đại học Bách khoa Hà Nội đã dần dần đưa mảng truyền thông có liên quan đến việc hướng dẫn các thủ tục, các phương thức tuyển sinh, các thủ tục đăng ký xét tuyển, các phương thức, thông tin liên quan đến Đề án tuyển sinh (ngành, chỉ tiêu…) trên hệ thống website, fanpage, các buổi livestream…. Có một kênh tư vấn 24/24 cho học sinh.

Những buổi tổ chức tư vấn trực tiếp chủ yếu tập trung vào tư vấn hướng nghiệp chuyên sâu. Hy vọng sau buổi đó tất cả học sinh có thể chọn 1-2 ngành các em mong muốn được học, phù hợp với bản thân và gia đình.

Có một điểm đổi mới là không phải thí sinh đến tư vấn là đã có tâm thế vào Bách khoa Hà Nội, có tâm thế muốn học về khoa học công nghệ. Phương thức tư vấn phải thay đổi về nội dung cũng như hình thức, làm sao để các em khi đi ra khỏi gian tư vấn với một tâm thế yêu thích một ngành khoa học công nghệ nào đó và muốn học một cách say mê. Đó là một điều kiện để các em đảm bảo thành công khi học tập tại trường; góp phần trong thực hiện định hướng tăng cường đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực kỹ thuật công nghệ trong giai đoạn từ nay đến 2030, đảm bảo cho Việt Nam chính thức thành một nước CNH phát triển.

Việc này đòi hỏi hơi cao vì trong một thời gian ngắn 10-15 phút cũng khó, nên phương thức truyền thông cũng phải lan tỏa đến thầy cô chủ nhiệm và các giáo viên của Trường THPT thông qua các buổi tham quan, trải nghiệm của Bách khoa Hà Nội. Chúng tôi tổ chức được mạng lưới khoảng 1.000 thầy/cô ở khu vực miền Bắc, những người tham gia trực tiếp dạy tại các trường – những sứ giả có thể truyền đạt được thông điệp này.

- Mới đây, Ban biên tập báo Tuổi Trẻ đã trao tặng giải thưởng "Bạn đồng hành quanh tôi" để tri ân thầy, 1 trong 4 thầy/cô giáo có nhiều đóng góp cho chương trình tư vấn, tuyển sinh, hướng nghiệp của báo 20 năm qua. Được là bạn đồng hành với học sinh trên quãng đường quan trọng – lựa chọn nghề nghiệp, hướng đi tương lai – có lẽ là niềm hạnh phúc của bất kỳ thầy/cô giáo nào, thưa thầy?

* Tôi rất thích từ đồng hành – cùng chia sẻ, lắng nghe và thấu hiểu với học sinh. Từ những hiểu biết và đồng cảm của mình, có lẽ người nghe, các thí sinh sẽ thấu hiểu và cảm nhận tốt hơn. Được là bạn đồng hành của học sinh quả thật là điều rất hạnh phúc!

Xin cảm ơn thầy về cuộc trao đổi!
 

Mới đây, Đại học Bách khoa Hà Nội vinh dự được Bộ Giáo dục và Đào tạo tặng Bằng khen vì đã có thành tích xuất sắc trong công tác tổ chức chương trình Tư vấn tuyển sinh, hướng nghiệp nhân dịp 20 năm thực hiện Chương trình.